خراسان رضوی محل زندگی اقوام گوناگونی است که به رغم تفاوتهای نژادی و فرهنگی، به واسطه رشته محکمی از عوامل پایداری چون دین و ملیت با هم متحدند. از جمله ویژگیهای فرهنگی مردم خراسان رضوی علاقه به موسیقی بومی است که در جشنها و مراسم اجرا می شود.
با پراکندگی طوایف در خراسان رضوی، شیوه های اجرای موسیقی نیز متنوع است. موسیقی کردهای شمال خراسان رضوی، ترکمنها، بلوچها و شرق خراسان رضوی هر یک به تنهایی حائز اهمیت است. بطور کلی آلات سنتی موسیقی خراسان عبارتند از دوتار، سرنا، دهل، دپ، قشمه، کمانچه و نی.
موسیقی سنتی خراسان همان موسیقی نواحی است که به نغمه ها، سازها و نواهای مناطق و نواحی ایران مربوط می شود اما در جریان هجوم مدرنیته و تولد موسیقی پاپ و کلاسیک اندک اندک به روستاها محدود شده و معدود هنرمندانی که میراثداری شایسته برای اجدادشان بودند با انگشتان هنرمندانه خود توانستند ساز و آهنگ قدیمیان را در این سرزمین زنده نگه دارند.

* حمایتهای دولتی
رئیس گروه امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: موسیقی خراسان دارای جایگاهی بسیار ارزشمند در کشور است. این موسیقی دارای قله های بسیار پرافتخاری است که توانسته اعتبار و آبروی بسیار زیادی را بدست آورد.
جواد روشندل افزود: عمق تاثیر فرهنگ اصیل ایرانی در آثار اهالی موسیقی این خطه دیده می شود ولی مخاطب جامعه بیشتر به سمت موسیقی پاپ گرایش دارد تا موسیقی و اجراهای سنتی.
وی به حمایتهای صورت گرفته از هنرمندان موسیقی مقامی توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی اشاره و بیان کرد: سلسله پاسداشتها و گرامیداشتهایی با رویکرد حمایت از هنرمندان موسیقی مقامی در شهرستانهای این استان برگزار شده و این برنامه همچنان دنبال می شود.
رئیس گروه امور هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی به نصب نمادهای استاید بزرگ موسیقی سنتی و محلی نیز اشاره و بیان کرد: در همایشها و برنامه های این اداره کل نیز چنانچه اجرای موسیقی جزو برنامه ها باشد از هنرمندان موسیقی سنتی استفاده می شود. همچنین فرایند صدور مجوز برای اجراهای مقامی و موسیقی سنتی نیز در خراسان رضوی بسیار تسهیل شده است.
وی افزود: همچنین موضوع اعزام گروههای موسیقی سنتی و محلی به خارج از کشور برای اجرای کنسرت و برنامه با جدیت پیگیری می شود. امسال تاکنون پنج گروه برای اجرا اعزام شدند و تعدادی دیگر در نوبت اعزام قرار دارند.
روشندل ادامه داد: همچنین سالنی در مشهد با رویکرد کار آموزشی و پژوهشی برای اجراهای موسیقی و به خصوص موسیقی سنتی تخصیص یافته که در این پژوهشکده از اساتید به نام موسیقی سنتی خراسان برای آموزش استفاده می شود.

* پای صحبت یک پیشکسوت
عثمان محمددوست (محمدپرست) معروف به عثمان خوافی با 90 سال سن هم اینک از استادان دوتارنواز خراسان است. وی از سن 10 سالگی با دوتار مأنوس بوده است و در این مدت برای اجراهای خود از هیچ نهادی پولی دریافت نمی کند اما تاکنون حدود 700 مدرسه به همت وی و توسط خیران دوستدارش در سطح کشور بنا شده است.
این دوتار نواز پیشکسوت به خبرنگار ایرنا گفت: دوتار سازی آرام و ملایم است که به نوازنده و شنونده آرامش می‌ دهد. از آنجا که همیشه به عنوان یک ایرانی به دنبال سرافرازی و ترقی کشور بوده ام ظرف هفت دهه کار موسیقی در هیچ مراسمی در ازای نواختن تار و اجرای موسیقی مبلغی دریافت نکرده ام زیرا موسیقی مقامی دارای ارزشی معنوی است که با پول قابل معامله نیست.
وی افزود: باید بین موسیقی اصیل و موسیقیهای مبتذل تفاوت قائل شد و مسئولان با حمایت و تقویت موسیقی اصیل محلی از ورود موسیقیهای مبتذل به کشور و بسط آن در عرصه هنر داخلی جلوگیری کنند. موسیقی سالم باید در کشور به حدی رواج یابد که موسیقیهای بی محتوی را به صورت خودکار کنار بزند.
این استاد نامی موسیقی مقامی ادامه داد: حمایت مردم از موسیقی سنتی بی نظیر و فراگیر است اما مسئولان در زمینه نکوداشت اساتید نامی موسیقی و حمایت از آنها اقدام قابل توجهی انجام نداده اند.

* افول موسیقی سنتی، رشد موسیقی مبتذل
محمد دوست ادامه داد: هنری موفق و رو به توسعه است که مورد حمایت مسئولان ذیربط و مقامهای دولتی قرار گیرد در غیر این صورت آن هنر با خاموشی هنرمندش رو به زوال خواهد رفت. موسیقی اصیل و سنتی با روح و معنویت انسان سر و کار دارد لذا با خانه نشین شدن اساتید موسیقی سنتی زمینه ترویج موسیقیهای مبتذل غربی در کشور فراهم می شود.
وی گفت: باید هنر اصیل و هنرمندان واقعی شناسایی و حسابشان از مطربان بی مایه جدا شود ولی گاهی مشاهده می شود موسیقیهای بی محتوا از سوی مسئولان مورد حمایت قرار می گیرند و در مقابل موسیقی اصیل سنتی مورد بی مهری واقع می شود.
او با اشاره به اجراهای مختلف در کشورهایی نظیر ژاپن و روسیه از سال 1342 تاکنون، افزود: ایران سابقه دو هزار و 500 ساله در تمدن کهن دارد و باید در عرصه های مختلف هنری و تمدنی به خصوص موسیقی سردمدار در دنیا باشد. اشاعه موسیقی سنتی و آموزش آن به نسل جوانان توسط پیشکسوتان نقش مهمی در بقاء و ترویج آن دارد که البته تحقق این مهم نیازمند کمکهای دولتی است.

* فراهم سازی بستر برای عمومی کردن موسیقی سنتی
عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: جایگاه موسیقی در زندگی باید مشخص و با توجه به جایگاهش در زمانها و بسترهای مختلف جاری شود.
دکتر غلامرضا حسنی درمیان افزود: گوش دادن به انواع موسیقی نوعی پدیده اجتماعی است و بستگی به ذائقه و محیط اجتماعی فرد دارد. طبقات اجتماعی، علائق مختلف و مانور موسیقیایی رسانه ها ذائقه ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
وی ادامه داد: موسیقی سنتی در گذشته از جایگاه والایی در کشور برخوردار بود اما این نوع موسیقی نتوانست جای خود را بین نسل جوان باز کند. موسیقی سنتی باید با ساز و کار مناسب جایگاه خود را در جامعه به عنوان یک نیاز باز کند.
این جامعه شناس گفت: ظرف دو دهه گذشته موسیقی سنتی در بخشهای مختلف جامعه به خصوص در رسانه های دیداری و شنیداری نفوذ یافته و این نوع موسیقی با متن جامعه عجین شده بود. اما در دهه اخیر بستر اشاعه این نوع موسیقی در جامعه رو به نابودی و زوال رفته و ذائقه اقشار مختلف به خصوص جوانان به سمت موسیقی نو تغییر کرده است.
وی افزود: برای عام کردن یک پدیده نظیر موسیقی سنتی باید بستر اجتماعی لازم فراهم باشد. موسیقی سنتی باید همپای گسترش شهرنشینی و ظهور موسیقیهای نو خود را با ذائقه مردم در بسترهای مختلف هنری و جمعیتی تطبیق دهد. موسیقی هم اکنون تابع مد است و با تند شدن ضربان جامعه موسیقی نیز تند می شود.
دکتر حسنی ادامه داد: موسیقی می تواند زندگی انسان را دچار تغییرات مثبت کند. موسیقی به هیچ عنوان نباید از زندگی بشر حذف شود زیرا در صورت حذف آن تبعات اجتماعی جبران ناپذیری حادث می شود.

* 45 آموزشگاه موسیقی
معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز گفت: هم اینک 45 آموزشگاه موسیقی در سطح این استان فعالیت دارند و پرونده های درخواستهایی نیز برای فعالیت در این حوزه در دست بررسی است.
محمدرضا محمدی افزود: عمل به وظایف فرهنگ و ارشاد اسلامی فراتر از مباحث سیاسی انجام می شود اما این وظایف در مشهد با رعایت حرمت حریم امام رضا(ع) مورد پیگیری است.
وی ادامه داد: تقاضاهای برگزاری کنسرت در شهرستانهای استان خراسان رضوی نیز در دست بررسی است ولی هم اینک برنامه ای برای برگزاری کنسرت در مشهد نداریم و تلاش می شود برگزاری کنسرت در این شهر نظام مند شود.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: درخواستهایی برای برگزاری کنسرت از سوی خوانندگان در مشهد وجود دارد. می خواهیم مجوز کنسرت با رعایت احترام به دغدغه های همه دستگاههای صاحبنظر در این حوزه صادر شود تا بتوان پشت مجوز صادره ایستاد.
منبع : ایرنا